Znana jest wypowiedź Theodosiusa Dobzhansky’ego, który stwierdził, że: „Nic w biologii nie ma sensu, jeśli nie jest rozpatrywane w świetle teorii ewolucji”[1]. Wydaje się jednak, że można pójść dalej, niż uczynił to Dobzhansky. W literaturze często podkreśla się, że rewolucyjne znaczenie darwinizmu nie ogranicza się jedynie do biologii czy ogólnie nauk przyrodniczych, ale także dotyka nauk humanistycznych. Choć za główne osiągnięcie Darwina uważa się zaproponowanie koncepcji doboru naturalnego jako wiarygodnego mechanizmu ewolucji biologicznej, to jednak oddziaływanie idei darwinizmu widoczne jest również w filozofii nauki. To właśnie Darwin, a nie Newton czy Galileusz, zapoczątkował czysto naturalistyczne podejście do nauki, odrzucając jednocześnie wszystkie dodatki naturalistyczne i celowościowe[2]. Najogólniej rzecz ujmując, naturalizm metodologiczny stał się warunkiem koniecznym uprawiania nauki i wszystkie odstępstwa traktowane są jako przejawy pseudonauki. W ten sposób eliminuje się z nauki głównego nurtu takie wyjaśnienia jak teoria inteligentnego projektu, zarzucając jej m.in. teistyczny charakter[3], a w to miejsce zdolności projektowania oraz tworzenia przypisuje się materii i enigmatycznie pojmowanej naturze, co z kolei zakrawa o witalizm[4].
Oprócz propozycji mechanizmu ewolucji biologicznej oraz wdrożenia do nauki zasady naturalizmu metodologicznego darwinizm wiąże się również z wieloma innymi twierdzeniami, które są już znacznie mniej popularne. Dziesięć z takich twierdzeń wymienia australijski filozof David Stove w swoim tekście A więc sądzisz, że jesteś darwinistą?, którego przekład ukazał się w czasopiśmie „Filozoficzne Aspekty Genezy”, a jego przedruk jest dostępny na stronie „W Poszukiwaniu Projektu”.
Autor podkreśla, że obecnie zdecydowana większość wykształconych osób uważa się za darwinistów, przyjmując ten pogląd bezrefleksyjnie, nie zdaje sobie sprawy, co tak naprawdę on głosi. Zdaniem Stove’a, niektóre twierdzenia darwinizmu są fałszywe w zbyt oczywisty sposób, aby ktoś wykształcony lub przynajmniej krytycznie myślący, mógł w nie uwierzyć, szczególnie jeśli odnoszą się one do gatunku ludzkiego. Według autora samo przekonanie, że człowiek powstał w procesie ewolucji, a nie poprzez boską interwencję, to za mało, aby uznać kogoś za darwinistę, choćby takim siebie mienił. Powszechnie wiadomo, że idea ewolucji pojawiała się w literaturze – choć nie była tak popularna – jeszcze przed opublikowaniem O powstawaniu gatunków[5]. Stove zauważa, że aby uznać kogoś za zwolennika danej szkoły myślenia, konieczna jest aprobata wszystkich bądź zdecydowanej większości twierdzeń wiążących się z daną szkołą, choćby były uznawane za skrajne.
Darwinizm niesie ze sobą wiele twierdzeń, które, delikatnie rzecz ujmując, nie są na rękę współczesnemu człowiekowi. Wśród kontrowersyjnych poglądów kojarzonych z darwinizmem, Stove pisze m.in. o tym, że: „geny w sposób celowy kierują organizmami”[6], „homoseksualizm jest formą altruizmu krewniaczego”[7] czy „ludzie bardziej uprzywilejowani mają więcej dzieci”[8]. Autor zauważa, że nietrudno byłoby rozszerzyć tę listę, zwracając przy tym uwagę, że współcześnie nawet bardzo dobrze wykształceni ludzie, uważający, że są darwinistami, twierdzą tak najprawdopodobniej dlatego, że nie wiedzą, z jak wieloma absurdalnymi stwierdzeniami wiąże się ten pogląd.
Literatura
- Czy teoria inteligentnego projektu jest doktryną religijną?, „Blog Fundacji En Arche” 2021 [dostęp 19 III 2021].
- Dobzhansky T., Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution, „The American Biology Teacher” 1973, Vol. 35, No. 3, s. 125–129.
- Evolution News, Darwinizm jako panteizm lub witalizm, tłum. D.J. Skotarek, „W Poszukiwaniu Projektu” 2020 [dostęp 19 III 2021].
- Malec G., Ewolucjonizm przed Darwinem: Matthew, Blyth, Wallace, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2015, t. 12, s. 83–108 [dostęp 19 III 2021].
- Nehring-Rupińska A., Pokłosie Darwina. Kilka słów o doborze naturalnym i naturalizmie metodologicznym, „W Poszukiwaniu Projektu” 2020 [dostęp 19 III 2021].
- O teorii inteligentnego projektu raz jeszcze, „Blog Fundacji En Arche” 2021 [dostęp 19 III 2021].
- Stove D., A więc sądzisz, że jesteś darwinistą?, tłum. A. Wąsowicz, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2009/2010, t. 6/7, s. 77–90 [dostęp 19 III 2021].
[1] Por. T. Dobzhansky, Nothing in Biology Makes Sense Except in the Light of Evolution, „The American Biology Teacher” 1973, Vol. 35, No. 3, s. 125–129.
[2] Por. A. Nehring-Rupińska, Pokłosie Darwina. Kilka słów o doborze naturalnym i naturalizmie metodologicznym, „W Poszukiwaniu Projektu” 2020 [dostęp 19 III 2021].
[3] Por. O teorii inteligentnego projektu raz jeszcze, „Blog Fundacji En Arche” 2021 [dostęp 19 III 2021]; Czy teoria inteligentnego projektu jest doktryną religijną?, „Blog Fundacji En Arche” 2021 [dostęp 19 III 2021].
[4] Por. Evolution News, Darwinizm jako panteizm lub witalizm, tłum. D.J. Skotarek, „W Poszukiwaniu Projektu” 2020 [dostęp 19 III 2021].
[5] Por. G. Malec, Ewolucjonizm przed Darwinem: Matthew, Blyth, Wallace, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2015, t. 12, s. 83–108 [dostęp 19 III 2021].
[6] Por. D. Stove, A więc sądzisz, że jesteś darwinistą?, tłum. A. Wąsowicz, „Filozoficzne Aspekty Genezy” 2009/2010, t. 6/7, s. 78–79 [77–90] [dostęp 19 III 2021].
[7] Por. Stove, A więc sądzisz, s. 80.
[8] Por. Stove, A więc sądzisz, s. 84-88.