Istnienie pozaziemskich cywilizacji jest tematem, który fascynuje ludzkość od dawna. Dla jednych przerażająca wydaje się wizja, że jesteśmy sami we Wszechświecie, inni z kolei obawiają się ewentualnej wizyty przybyszów z kosmosu. Naukowcy zaś zastanawiają się nad potencjalnymi możliwościami istnienia pozaziemskich cywilizacji. Jedni uczeni wyznają zasadę kopernikańską, według której życie (również to wysokorozwinięte) jest powszechne we Wszechświecie, a obecnie szacuje się, że w naszej galaktyce może żyć nawet 36 wysokorozwiniętych cywilizacji[1]. Pogląd ten jednak oparty jest wyłącznie na teoretycznych możliwościach, a nie na wiarygodnych obserwacjach, bowiem do tej pory nie znaleziono śladów nawet prymitywnego pozaziemskiego życia. Inni uczeni opowiadają się za zasadą antropiczną, wedle której Ziemia jest wyjątkową planetą i na poparcie tego poglądu przedstawiają argumenty zaczerpnięte z nauk przyrodniczych[2].
Oczekiwania są jednak ogromne, bowiem już na początku XX wieku powstał program SETI, czyli rozbudowany wieloletni projekt naukowo-badawczy, którego celem jest próba wykrycia sygnałów radiowych nadawanych przez pozaziemskie cywilizacje[3]. Program skupia się na poszukiwaniu w przestrzeni kosmicznej sygnałów radiowych i świetlnych, które byłyby dziełem inteligencji. Mimo wielu lat poszukiwań[4], jak i wysyłania wiadomości do sąsiednich układów planetarnych[5], do tej pory nie udało się odkryć śladów istnienia jakichkolwiek pozaziemskich cywilizacji. Może być to spowodowane wyłącznie ograniczeniami technicznymi (np. nadawanie na innych częstotliwościach fal lub wykorzystanie zupełnie innych technologii) czy fizycznymi (np. istnienie najbliższej wysokorozwiniętej cywilizacji w odległej o tysiące lat świetlnych galaktyce) lub po prostu tym, że inne cywilizacje nie istnieją (albo przynajmniej unikają kontaktu).
Sprzeczność pomiędzy wysokimi szacunkami dotyczącymi prawdopodobieństwa istnienia pozaziemskich cywilizacji a brakiem jakichkolwiek empirycznych śladów ich istnienia nazywana jest Paradoksem Fermiego.
O tym paradoksie, możliwości istnienia pozaziemskich cywilizacji oraz potencjalnych konsekwencjach dla nauki z tego wypływających pisze prof. Kazimierz Jodkowski w swoim artykule Życie w kosmosie jako experimentum crucis darwinowskiego ewolucjonizmu i teorii inteligentnego projektu zamieszczonym na stronie „W poszukiwaniu projektu”.
Profesor Jodkowski w swoim tekście przedstawia odkrycie pozaziemskiego życia jako experimentum crucis (testu, który jednocześnie potwierdza jedną tezę, a obala drugą) dla dwóch najważniejszych obecnie teorii dotyczących pochodzenia i rozwoju życia na Ziemi – darwinowskiej teorii ewolucji oraz teorii inteligentnego projektu. Autor zwraca uwagę, że teorie te mają zupełnie inne oczekiwania i przewidywania względem potencjalnego występowania życia we Wszechświecie. Według ewolucjonistów, życia powinniśmy się spodziewać wszędzie tam, gdzie panują sprzyjające warunki. Zwolennicy teorii inteligentnego projektu uważają zaś, że samo występowanie sprzyjających warunków jest niewystarczające i potrzebny jest dodatkowy składnik – informacja, a ta, jak powszechnie wiadomo, może być jedynie dziełem inteligencji. Zwolennicy tej teorii uważają więc, że zamieszkałych planet we Wszechświecie jest znacznie mniej, gdyż aby cywilizacja rzeczywiście mogła powstać i się rozwijać, musi być ona dobrze umiejscowiona w swoim układzie planetarnym oraz w galaktyce, aby obserwowane zjawiska astronomiczne umożliwiały rozwój nauki. Profesor Jodkowski nawiązuje w tym miejscu do koncepcji opracowanej przez Guillermo Gonzaleza oraz Jay W. Richardsa – korelacji zamieszkiwalności z mierzalnością, zgodnie z którą Ziemia może być jedyną zamieszkałą planetą nie tylko w Drodze Mlecznej, ale w całym Wszechświecie.
Autor tekstu zauważa, że zarówno ewolucjoniści, jak i teoretycy projektu nie przedstawiają konkretnych liczb dotyczących oczekiwań znalezienia pozaziemskich form życia, to jednak ich przewidywania w tej sprawie różnią się wystarczająco mocno, aby mogły stać się przedmiotem testu empirycznego. Jeśli odkryte zostałyby nawet prymitywne formy życia, np. na Marsie, Wenus czy na księżycach Jowisza i nie byłoby cienia wątpliwości, że nie przywiał ich wiatr kosmiczny z Ziemi, byłby to wystarczający argument za powszechnością życia we Wszechświecie, a tym samym teoria inteligentnego projektu zostałaby empirycznie sfalsyfikowana (a przynajmniej niektóre jej twierdzenia). Obserwacje astronomów i kosmologów są jednak zgoła odmienne.
Artykuł Życie w kosmosie jako experimentum crucis darwinowskiego ewolucjonizmu i teorii inteligentnego projektu przedstawia obecny stan wiedzy na temat życia pozaziemskiego, a także wyjaśnia, dlaczego do tej pory w nauce nie przyjęto teorii inteligentnego projektu, mimo iż owo experimentum crucis według obecnej wiedzy jednoznacznie obala ewolucjonistyczne przewidywania o powszechności życia we Wszechświecie.
Literatura
- Czechowski L., Szukanie kosmitów – przełomowa inicjatywa?, „Geofizyka w Geologii” 2016 [dostęp 04 I 2021].
- Gonzalez G., Richards J.W., Wyjątkowa planeta. Dlaczego nasze położenie w Kosmosie umożliwia odkrycia naukowe, tłum. G. Malec, D. Sagan, „Seria: Inteligentny Projekt”, Warszawa 2021.
- Gray R.H., Ellingsen S., A Search for Periodic Emissions at the Wow Locale, „The Astrophysical Journal” 2002, Vol. 578, No. 2, s. 967‒971 [dostęp 04 I 2020].
- Janowska S., Drogę Mleczną prawdopodobnie zamieszkuje ok. 36 wysokorozwiniętych cywilizacji, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 04 I 2021].
- Jodkowski K., Życie w kosmosie jako experimentum crucis darwinowskiego ewolucjonizmu i teorii inteligentnego projektu, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 04 I 2021].
- Stanisławska A., Jakie informacje ludzkość wysłała w kosmos?, „Crazy Nauka” 2013 [dostęp 04 I 2021].
- Westby T., Conselice C.J., The Astrobiological Copernican Weak and Strong Limits for Intelligent Life, „The Astrophysical Journal” 2020, Vol. 896, No. 1 [dostęp 04 I 2021].
[1] Por. T. Westby, C.J. Conselice, The Astrobiological Copernican Weak and Strong Limits for Intelligent Life, „The Astrophysical Journal” 2020, Vol. 896, No. 1 [dostęp 04 I 2021]; S. Janowska, Drogę Mleczną prawdopodobnie zamieszkuje ok. 36 wysokorozwiniętych cywilizacji, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 04 I 2021].
[2] Por. G. Gonzalez, J.W. Richards, Wyjątkowa planeta. Dlaczego nasze położenie w kosmosie umożliwia odkrycia naukowe, tłum. G. Malec, D. Sagan, „Seria: Inteligentny Projekt”, Warszawa 2021, s. 103‒125.
[3] Por. L. Czechowski, Szukanie kosmitów – przełomowa inicjatywa?, „Geofizyka w Geologii” 2016 [dostęp 04 I 2021].
[4] Por. R.H. Gray, S. Ellingsen, A Search for Periodic Emissions at the Wow Locale, „The Astrophysical Journal” 2002, Vol. 578, No. 2, s. 967‒971 [dostęp 04 I 2020].
[5] Por. A. Stanisławska, Jakie informacje ludzkość wysłała w kosmos?, „Crazy Nauka” 2013 [dostęp 04 I 2021].