„Tajemnice komórki z Michaelem Behe” – cykl filmowy o złożoności żywej komórki

Tajemnica pochodzenia życia stanowi przedmiot badań nie tylko biologów, ale także, co może wydawać się zaskakujące, uczonych badających kosmos. Niektóre nowe odkrycia astronomiczne prowadzą do zastanowienia się nad powstaniem i ekspansją życia. Istnieją bowiem badania, na podstawie których uważa się, że życie nie jest niczym niezwykłym i może występować na innych planetach[1], a nawet że życie jest powszechne we Wszechświecie[2]. Wiąże się to z poglądem, że życie nie jest niczym wyjątkowym i powstaje na drodze przypadkowych i losowych procesów[3]. Najnowsze odkrycia biochemiczne i molekularne pozwalają jednak badać złożoność życia, szczególnie obserwując uporządkowanie żywych komórek dzięki zaawansowanej technologii mikroskopowej. Biochemik i biolog molekularny Michael J. Behe, autor koncepcji nieredukowalnej złożoności, twierdzi, że komórka zawiera niezwykle skomplikowane mechanizmy molekularne, które są zsynchronizowane ze sobą i dzięki temu zapewniają procesy życiowe każdej pojedynczej komórki. Niemożliwe jest więc, aby życie powstawało samoistnie na różnych planetach w niekierowanych i przypadkowych procesach.

Tej niezwykłej maszynerii komórkowej oraz skomplikowanych procesów molekularnych nie znał jednak Karol Darwin, twórca teorii ewolucji. Nie wiedział więc, co stoi za bioróżnorodnością, oraz nie zdawał sobie sprawy ze złożoności pojedynczej komórki. Biochemik zauważa, że informacja genetyczna (niezbędna do powstania białka i funkcjonowania żywej komórki) zawarta w kwasach nukleinowych czy maszyny molekularne (obecne w każdej komórce) są zbyt złożone i uporządkowane, aby mogły być wynikiem przypadkowych i losowych procesów. O swoich spostrzeżeniach dotyczących złożoności życia, a także o badaniach molekularnych nad podstawową jednostką życia – komórką, Behe opowiada w 5-odcinkowym cyklu filmowym, zatytułowanym Tajemnice komórki z Michaelem Behe. W każdym z odcinków uczony skupia się na poszczególnych aspektach pochodzenia i złożoności życia.

W pierwszej części zatytułowanej Ktoś musi znać odpowiedzi Behe zauważa, że obecne czasy są złota erą biologii molekularnej, gdyż coraz częściej mają miejsce przełomowe odkrycia zmieniające nasze rozumienie najbardziej podstawowej jednostki życia, czyli komórki. Zwraca także uwagę na różnice pomiędzy wytworami ludzkiej inżynierii, a znacznie bardziej zaawansowanymi strukturami występującymi w organizmach żywych. Biochemik podkreśla, że w każdej komórce działa wyrafinowana biomaszyneria molekularna, której poziom złożoności i efektywności znacznie przekraczają możliwości naszej technologii i nawet najbardziej zaawansowanych fabryk. Behe dzieli się także osobistą historią, opowiadając o tym, co sprawiło, że zaczął wątpić w darwinowską teorię ewolucji.

W drugim odcinku cyklu pt. Złożoność życia Behe opowiada jeszcze więcej o złożoności i uporządkowaniu komórki. Aby wyjaśnić funkcjonowanie komórki, posługuje się analogią do pracy w warsztacie samochodowym. Zauważa, że pojedyncza żywa komórka jest znacznie bardziej złożona niż współczesne samochody, składające się z dziesiątek tysięcy części. Uczony nawiązuje ponadto do koncepcji nieredukowalnej złożoności[4], która jest charakterystyczna zarówno dla wielu wynalazków inżynierii, jak i dla elementów budujących żywe organizmy oraz ich pojedyncze komórki. Behe żywi nadzieję, że poznanie wewnętrznych mechanizmów komórki umożliwi lepsze poznanie działania organizmów żywych – ich życia, umierania oraz ewolucji.

Trzeci odcinek cyklu pt. Owady i koła zębate mówi o bionice, czyli rozwiązaniach (głównie technicznych) wzorowanych na świecie przyrody. Behe skupia się jednak szczególnie na kołach zębatych i przekładniach, znanych naszej technologii od około 2 tysięcy lat. Uczony zauważa, że mechanizmy te stanowiły wyposażenie owadów znacznie wcześniej, niż pojawił się człowiek, a obserwacja takich niewielkich owadów, jak pluskwiak, pomaga naukowcom w zwiększeniu siły i obrotów kół zębatych. Behe podaje również inne owadzie inspiracje bioniczne, związane m.in. z robotyką czy teleinformatyką.

W czwartym odcinku, który nosi tytuł Skutki mutacji, biochemik omawia skutki mutacji genetycznych, posługując się przykładami ze świata zwierząt. Opowiada o roli informacji genetycznej w biosyntezie białek oraz budowaniu i funkcjonowaniu organizmu. Uczony stara się także odpowiedzieć na pytanie, czy mutacje, które są de facto uszkodzeniem genów, mogą przynieść jakąkolwiek korzyść. Wiedzę i wnioski z odkryć związanych z mutacjami genetycznymi Behe odnosi do współczesnej wiedzy na temat ewolucji organizmów żywych, wspomina także o długoterminowym eksperymencie ewolucyjnym dotyczącym pałeczek E. coli. Zastanawia się również, jaki czynnik zwiększa potencjał ewolucji do powstawania coraz wyższych form życia.

Temat tego tajemniczego czynnika Behe podejmuje w piątym, czyli ostatnim odcinku cyklu, zatytułowanym Życie i „czynnik X”. Po podsumowaniu poprzednich odcinków uczony zwraca uwagę na fakt, że wiele wskazuje na to, że struktury komórkowe nie są wynikiem przypadku i losowości. Dla Behe’ego złożoność komórki, uporządkowanie informacji genetycznej[5] oraz zsynchronizowanie organelli komórkowych są świadectwami projektu, podobnie jak w inżynierii, gdzie wszystko jest zaplanowane i przemyślanie skonstruowane. Uczony żywi przekonanie, że dokładna analiza danych empirycznych dotyczących wielu zjawisk i struktur w przyrodzie, prowadzi do konkluzji, że ich przyczyną jest nieznana nam forma inteligencji. Biochemik nawiązuje również do historii nauki i postrzegania naukowości, bowiem dostrzeganie w przyrodzie celowości i projektu było obecne w nauce od dawna[6].

Behe w krótkiej serii filmów przedstawia świadectwa na rzecz teorii inteligentnego projektu. Seria ta jest dostępna na kanale Discovery Institute, a dzięki staraniom Fundacji En Arche każdy z filmów został uzupełniony o napisy w polskiej wersji językowej, dzięki czemu każdy może skorzystać z rzetelnej wiedzy naukowej przekazywanej przez wybitnego uczonego. Każdy film jest także dobrze opracowany graficznie i wzbogacony o wysokiej jakości animacje, dzięki czemu zrozumienie działania poszczególnych struktur będzie jeszcze łatwiejsze. Jest to fascynująca podróż po mikrokosmosie komórkowym, który znajduje się w każdym z nas.

 

Literatura

1. Behe M.J., Czarna skrzynka Darwina: Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, tłum. D. Sagan, „Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy”, t. 4, Warszawa 2008.
2. Janowska S., Drogę Mleczną prawdopodobnie zamieszkuje ok. 36 wysokorozwiniętych cywilizacji, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
3. Kosarzycki R., Planet przyjaznych dla życia jest w naszej galaktyce całkiem sporo, „Puls Kosmosu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
4. Nehring-Rupińska A., Pokłosie Darwina. Kilka słów o doborze naturalnym i naturalizmie metodologicznym, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
5. Olender R., Łańcuch DNA jako przykład projektu, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
6. Procesy chemiczne, które poprzedzały powstanie życia, „Przystanek Nauka” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
7. Tomala L., Dr Pętkowski: pojawia się nowa tajemnica związana z tym, czy istnieje życie na Wenus, „Nauka w Polsce” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
8. Tomala L., Polacy w „Science” pokazali chemiczne „drzewo początków życia”, „Nauka w Polsce” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
9. W naszej galaktyce może być nawet 300 mln planet zdolnych podtrzymać życie, „Nauka w Polsce” 2020 [dostęp 12 XI 2020].
10. Wong S., The Search for the Origin of Life: From Panspermia to Primordial Soup, „NewScientist” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

[1] Por. L. Tomala, Dr Pętkowski: pojawia się nowa tajemnica związana z tym, czy istnieje życie na Wenus, „Nauka w Polsce” 2020 [dostęp 12 XI 2020]; Planet przyjaznych dla życia jest w naszej galaktyce całkiem sporo, „Puls Kosmosu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

[2] Por. S. Janowska, Drogę Mleczną prawdopodobnie zamieszkuje ok. 36 wysokorozwiniętych cywilizacji, „Biotechnologia.pl” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

[3] Por. Procesy chemiczne, które poprzedzały powstanie życia, „Przystanek Nauka” 2020 [dostęp 12 XI 2020]; L. Tomala, Polacy w „Science” pokazali chemiczne „drzewo początków życia”, „Nauka w Polsce” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

[4] Por. M.J. Behe, Czarna skrzynka Darwina: Biochemiczne wyzwanie dla ewolucjonizmu, tłum. D. Sagan, „Biblioteka Filozoficznych Aspektów Genezy”, t. 4, Warszawa 2008, s. 54.

[5] Por. R. Olender, Łańcuch DNA jako przykład projektu, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

[6] Por. A. Nehring-Rupińska, Pokłosie Darwina. Kilka słów o doborze naturalnym i naturalizmie metodologicznym, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 12 XI 2020].

Obraz Arek Socha z Pixabay [/ vc_column_text] [/ vc_column] [/ vc_row]