Werner Heisenberg, fizyk i jeden z czołowych pionierów mechaniki kwantowej, powiedział kiedyś, że atomy i cząstki elementarne nie są same w sobie rzeczywiste, a jedynie tworzą świat potencjałów lub możliwości, nie zaś – jak się uważa – rzeczy i faktów[1]. Choć twierdzenie to brzmi kontrowersyjnie, szczególnie w świecie, w którym poszukuje się niemal wyłącznie materialistycznych wyjaśnień natury rzeczy, to jednak nie sposób w pewnym względzie odmówić Heisenbergowi racji.
Cząstki elementarne tworzą nie tylko materię, ale odpowiadają również za różnego rodzaju oddziaływania międzycząsteczkowe czy tworzenie powłok energetycznych, czyli coś, co znacznie wykracza poza pojęcie ciał fizycznych[2]. Podobnie ludzki mózg wydaje się plątaniną aksonów i dendrytów, przeplatanych komórkami neurogleju, a jednak mózgowi przypisuje się zjawiska znacznie wykraczające poza różnice potencjałów elektrycznych, takie jak umysł, osobowość, rozum czy świadomość. Psycholodzy, kognitywiści, neurobiolodzy i filozofowie są zgodni, że choć mózgowi przypisuje się właściwości umysłu, relacji lub intelektu, to jednak zjawiska te wykraczają ponad zjawiska fizykochemiczne charakterystyczne dla układu nerwowego i stanowią niejako aspekt metafizyczny lub przynajmniej niewyjaśnialny na gruncie materializmu[3]. Podobnie rzecz się ma z tzw. ciemną materią, która jest jedynie konstruktem teoretycznym, a mimo to fizycy są pewni, że ona istnieje, jest materialna i pełni ważną rolę w utrzymaniu całego Wszechświata[4].
Podobnie sytuacja wygląda z informacją. Może być czymś, co jest przetwarzane przez naszą wiedzę, może być zapisana w postaci znaków lub zakodowana w strukturze DNA. Informacja jednak jest czymś niematerialnym, a materialne korelaty są jedynie jej projekcją, zaś pojęcia i definicje pozwalają tylko ją skonceptualizować[5].
Informacja stanowi poważny problem dla materialistycznej nauki, bowiem „materialistyczni myśliciele muszą postrzegać informację jako byt materialny, niezależnie od tego, czy takie podejście odpowiednio ujmuje informację, czy nie”[6]. Zwolennicy materializmu muszą używać pokrętnej logiki i akrobacji, takich jak uznanie informacji jako kolejnego stanu materii[7], aby przyjąć jakiś konstrukt teoretyczno-empiryczny mający znamiona metafizyczne, jednocześnie chcąc pozostać konsekwentnymi materialistami. Na tym i innych aspektach postrzegania informacji przez naukowców materialistów skupia się David Klinghoffer w swoim artykule, którego przekład Informacja jako „piąty stan” materii – akrobacje fizyka jest dostępny na stronie „W poszukiwaniu projektu”.
Literatura
- Chopra D., Physics Must Evolve Beyond the Physical, „Activitas Nervosa Superior” 2019, Vol. 61, s. 126‒129 [dostęp 01 II 2021].
- Could Information Be – at Long Last – the Missing Dark Matter?, „Mind Matters News” 2020 [dostęp 01 II 2021].
- Dembski W.A., Intelligent Design as a Theory of Information, „ARN” 1998 [dostęp 01 II 2021].
- HelmenstineM., What Are The State of Matter?, „ThoughtCo” 2019 [dostęp 01 II 2021].
- Klinghoffer D., Informacja jako „piąty stan” materii – akrobacje fizyka, tłum. Olender, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 01 II 2021].
- Mózg a osobowość, „Neurokognitywistyka” 2017 [dostęp 01 II 2021].
- Mózg i umysł, „Kognitywistyka i Komunikacja” [dostęp 01 II 2021].
- Niemirowski T., Co było najpierw: mózg czy umysł?, „Edukacja Filozoficzna” 2015, Vol. 60, s. 33‒55 [dostęp 01 II 2021].
- Perry P., There Is No Dark Matter. Instead, Information Has Mass, Physicist Says, „Big Think” 2020 [dostęp 01 II 2021].
- Sally S., Rozróżnić mózg i umysł, „Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego” [dostęp 01 II 2021].
- The Five Common Particles, „Nortwestern University” [dostęp 01 II 2021].
[1] Cyt. za: D. Chopra, Physics Must Evolve Beyond the Physical, „Activitas Nervosa Superior” 2019, Vol. 61, s. 127 [126‒129] [dostęp 01 II 2021].
[2] Por. The Five Common Particles, „Nortwestern University” [dostęp 01 II 2021].
[3] Por. S. Sally, Rozróżnić mózg i umysł, „Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego” [dostęp 01 II 2021]; Mózg i umysł, „Kognitywistyka i Komunikacja” [dostęp 01 II 2021]; Mózg a osobowość, „Neurokognitywistyka” 2017 [dostęp 01 II 2021]; T. Niemirowski, Co było najpierw: mózg czy umysł?, „Edukacja Filozoficzna” 2015, Vol. 60, s. 33‒55 [dostęp 01 II 2021].
[4] Por. P. Perry, There Is No Dark Matter. Instead, Information Has Mass, Physicist Says, „Big Think” 2020 [dostęp 01 II 2021].
[5] Por. W.A. Dembski, Intelligent Design as a Theory of Information, „ARN” 1998 [dostęp 01 II 2021].
[6] Por. Could Information Be – at Long Last – the Missing Dark Matter?, „Mind Matters News” 2020 [dostęp 01 II 2021].
[7] Por. A.M. Helmenstine, What Are The State of Matter?, „ThoughtCo” 2019 [dostęp 01 II 2021].