W listopadzie 2019 roku ogłoszono wielki powrót kanczyla srebrnogrzbietego (nazywanego potocznie „myszojeleniem”). Ten endemiczny gatunek był przez 30 lat uznawany za wymarły, ponieważ ostatnie udokumentowane obserwacje pochodziły z 1990 roku. Po tym elektryzującym świat biologii odkryciu obwieszczono, że gatunek ten jednak nie wyginął i wyrażono nadzieję, że może uda się odnaleźć setki innych zaginionych gatunków[1]. Co jednak, gdyby ten gatunek rzeczywiście wyginął i po 30 latach pojawił się na nowo? Jest to rozwiązanie, które może zostać uznane za mało prawdopodobne, ale czy niemożliwe?
W paleontologii wyróżnia się jeden okres, który budzi szczególne kontrowersje z punktu widzenia teorii ewolucji. Okres ten jest nazywany „eksplozją kambryjską”, a nazwa wywodzi się od geologicznie nagłego pojawienia się znaczącej liczby różnorodnych form makroskamieniałości złożonych form organizmów wielokomórkowych w warstwach geologicznych na początku okresu kambru. „Nagłe” pojawienie się różnorodnych złożonych form życia stanowi poważne wyzwanie dla darwinowskiego modelu ewolucji, bowiem nie pojawiają się stadia pośrednie pomiędzy poszczególnymi formami życia, a także czas jest zbyt krótki w skali geologicznej, aby wytworzyły się tak znaczące różnice na drodze wielopokoleniowych drobnych zmian adaptacyjnych wynikających z przypadkowych mutacji i doboru naturalnego[2].
Innym zarzutem dla darwinowskiego modelu ewolucji są tzw. geny sieroce, czyli sekwencje materiału genetycznego, które posiadają ograniczenia taksonomiczne, tzn. geny, które nie mają swoich odpowiedników w innych liniach rozwojowych. Klasyczny model mutacji genetycznych opiera się na rearanżacji, duplikacji, delecji poszczególnych nukleotydów lub inaktywacji poszczególnych genów[3]. Geny sieroce wyróżniają się tym, że są specyficzne dla danej linii, gatunku lub kladu i nie występują w żadnych innych liniach[4]. Istnieją hipotezy, że geny takie wyłaniają się z sekwencji niekodujących, nazywanych „śmieciowym DNA”[5], jednak to implikuje kolejny zarzut wobec neodarwinizmu – mianowicie, w jaki sposób te sekwencje niekodujące przetrwały, skoro dobór naturalny, a przynajmniej tak twierdzą darwiniści, zachowuje to, co użyteczne, a eliminuje to, co szkodliwe dla danego gatunku.
W czerwcu 2020 roku na platformie Youtube zamieszczono film pod tytułem Why Evolution is Different [Dlaczego ewolucja przebiega inaczej], który powstał na podstawie prelekcji wygłoszonej przez Granville’a Sewella na 5. Międzynarodowym Kongresie Poświęconym Ewolucji w Stambule w 2017 roku. W filmie omówiono zagadnienia związane z „nagłym” pojawianiem się poszczególnych gatunków w historii świata, ale również nawiązano do sprzeczności pomiędzy neodarwinistyczną teorią ewolucji a II zasadą termodynamiki (prawem entropii)[6]. W filmie zwraca się uwagę, że ewolucja biologiczna ma rangę aksjomatu, bowiem jest pewna i oczywista, czego nie można powiedzieć o mechanizmie tego procesu. Sewell kładzie nacisk na brak ogniw pośrednich w zapisie kopalnym i aby zobrazować ten problem posiłkuje się analogią motoryzacyjną. Zwraca uwagę, że podobieństwo funkcji silnika parowego i silnika spalinowego nie musi świadczyć o tym, że ten drugi wyewoluował z pierwszego. Nie było między nimi stadiów pośrednich, których napęd stopniowo zmieniałby się z parowego na spalinowy. W filmie znajduje się również nawiązanie do koncepcji nieredukowalnej złożoności czy dewolucji autorstwa Michaela J. Behe’ego.
Film stanowi rzetelne i bardzo interesujące podsumowanie niektórych elementów współczesnej wiedzy naukowej dotyczącej teorii ewolucji i teorii inteligentnego projektu. Ponadto jest on bardzo dobrze oprawiony graficznie, dzięki czemu posiada jeszcze bardziej przystępną formę.
Dzięki staraniom Fundacji En Arche niedawno do filmu dodano napisy w języku polskim, aby każdy mógł się zapoznać z wartościowymi treściami, które są w nim przedstawione.
Literatura
- Bechly G., Alleged Refutation of the Cambrian Explosion Confirms Abruptness, Vindicates Meyer, „Evolution News & Science Today” 2018 [dostęp 28 XII 2020].
- Czy geny mogą powstać z niczego?, tłum. B. Bagrowski, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 28 XII 2020].
- Fox D., What Sparked The Cambrian Explosion?, „Nature – International Weekly Journal of Science” 2016 [dostęp 28 XII 2020].
- „Tajemnice komórki z Michaelem Behe” – cykl filmowy o złożoności żywej komórki, „Blog Fundacji En Arche” 2020 [dostęp 28 XII 2020].
- Tautz D., Domazet-Lošo T., The Evolutionary Origin of Orphan Genes, „Nature Reviews Genetics” 2011, Vol. 12, s. 692-702 [dostęp 28 XII 2020].
- Uznano, że gatunek ten wymarł, ale po 30 latach odnaleziono go ponownie – kanczyl srebrnogrzbiety, „ZOO Wrocław” 2019 [dostęp 28 XII 2020].
[1] Por. Uznano, że gatunek ten wymarł, ale po 30 latach odnaleziono go ponownie – kanczyl srebrnogrzbiety, „ZOO Wrocław” 2019 [dostęp 28 XII 2020].
[2] Por. D. Fox, What Sparked The Cambrian Explosion?, „Nature – International Weekly Journal of Science” 2016 [dostęp 28 XII 2020]; G. Bechly, Alleged Refutation of the Cambrian Explosion Confirms Abruptness, Vindicates Meyer, „Evolution News & Science Today” 2018 [dostęp 28 XII 2020].
[3] Michael J. Behe zwraca uwagę, że są to uszkodzenia genów, a nie powstawanie nowych (por. „Tajemnice komórki z Michaelem Behe” – cykl filmowy o złożoności żywej komórki, „Blog Fundacji En Arche” 2020 [dostęp 28 XII 2020]).
[4] Por. D. Tautz, T. Domazet-Lošo, The Evolutionary Origin of Orphan Genes, „Nature Reviews Genetics” 2011, Vol. 12, s. 692‒702 [dostęp 28 XII 2020].
[5] Por. Czy geny mogą powstać z niczego?, tłum. B. Bagrowski, „W poszukiwaniu projektu” 2020 [dostęp 28 XII 2020].
[6] Neodarwinistyczny model ewolucji zakłada stopniowe powstawanie coraz bardziej złożonych uporządkowanych form życia, podczas gdy prawo entropii mówi o dążeniu wszelkiej materii (w tym biologicznej) do nieuporządkowania i rozpadu.