Niesamowita komórka. O drobince materii, która nie ma sobie równych

Seria Wyjątkowy Gatunek

Czy ludzie są przypadkowymi wytworami ślepego i obojętnego Wszechświata? A może są beneficjentami uprzednio zaplanowanego kosmicznego porządku, dzięki któremu mogli powstać i się rozwijać? Michael Denton, światowej sławy australijski biochemik, przedstawia serię danych naukowych z takich dziedzin, jak fizyka, chemia czy biologia – szczególną uwagę zwracając na właściwości węgla, wody i tlenu – i dochodzi do nieoczywistego dla dzisiejszych badaczy wniosku, że nasz Wszechświat został tak zaprojektowany, by pojawiło się życie, a zwłaszcza inteligentne życie.

Denton w pewnym sensie wraca do idei uprzywilejowanej pozycji człowieka, która od czasów Darwina nie cieszyła się większym zainteresowaniem, ale ten powrót nie jest motywowany religijnie, lecz naukowo. Australijski uczony jest krytykiem kreacjonistycznego podejścia do świata przyrody, zgodnie z którym człowiek jest istotą odrębną od innych organizmów. Denton twierdzi, że istnieje nieprzerwana ciągłość świata organicznego, a wszystkie żywe istoty występujące na Ziemi są formami naturalnymi w najgłębszym sensie tego słowa – podobnie jak naturalne są kryształy soli, atomy, wodospady czy galaktyki. Człowiek także jest istotą naturalną, niemniej jego niepowtarzalne cechy sprawiają, że można uznać go za wyjątkowy gatunek.

Michael Denton

Australijski biochemik. Ukończył studia na wydziale medycznym Bristol University, a na King’s College uzyskał tytuł doktora biochemii. W latach 1990–2015 był zatrudniony na wydziale biochemii University of Otago w Nowej Zelandii. W 1985 roku wydał słynną książkę pt. Kryzys teorii ewolucji. Jest również autorem prac Przeznaczenie natury. Co prawa biologii mówią o naszym miejscu we Wszechświecie (1998 rok) i Teoria ewolucji. Kryzysu ciąg dalszy (2016 rok). Publikował również w czasopismach naukowych, jak „Nature”, „Nature Genetics”, „BioSystems”, „Human Genetics” oraz „Biology and Philosophy”. Prowadził wykłady na uniwersytetach na całym świecie.

Niesamowita komórka jest jego czwartą książką z serii „Wyjątkowy Gatunek”, po publikacjach Władcy ognia, Fenomen wody i Dzieci światła.

Rozważania o precyzyjnym dostrojeniu (fine-tuning) dotyczą najczęściej tzw. stałych fizycznych, kosmologii oraz astronomii. Doktor Michael Denton w prezentowanej książce zajmuje się jednak tym, na czym jako biochemik zna się najlepiej – procesami zachodzącymi wewnątrz komórki. Darwinowi zdawało się, że struktura wewnątrzkomórkowa jest względnie prosta. Trudno o większą pomyłkę. Autor pokazuje, że dzisiejszym uczonym komórka wydaje się niemal nieskończenie złożona. W dodatku istnieje ogromna rozmaitość form i funkcji pełnionych przez komórki. Między prostotą świata atomów badanych przez fizykę a złożonością świata komórek badanych przez biologów i biochemików istnieje przepaść. Zwolennicy teorii inteligentnego projektu najczęściej właśnie tu, w powstaniu pierwszej komórki biologicznej, widzą potrzebę odwołania się do inteligentnej siły sprawczej. 

Według Dentona nawet gdyby pierwsza komórka powstała w sposób naturalny dzięki jakimś nieznanym dzisiaj własnościom i prawom przyrody, to i tak trzeba uznać, że życie i świadomość są celem wpisanym w porządek rzeczy od samego początku. Prawa przyrody i własności czterech (spośród pięciu) najbardziej rozpowszechnionych we wszechświecie pierwiastków – wodoru, węgla, tlenu i azotu – są bowiem dokładnie takie, przy których (i tylko przy nich) możliwe jest istnienie życia i świadomości.
– prof. dr hab. Kazimierz Jodkowski

Michael Denton w Niesamowitej komórce (The Miracle of the Cell) przytacza wyniki badań naukowych świadczące o tym, że fizyczne własności Wszechświata oraz prawa obowiązujące w świecie nieożywionym spełniają dokładnie takie warunki, jakie są niezbędne do zaistnienia na Ziemi życia i pojawienia się człowieka. Własności pierwiastków powstałych w toku ewolucji kosmicznej – a zwłaszcza węgla, wodoru, tlenu, azotu, fosforu, a także biologicznie istotnych metali tworzących różnorodne, niezbędne dla życia mikro- i makrocząsteczki – oraz unikalne własności wiązań chemicznych są doskonale dostosowane do tego, by z „chemicznej zupy” mogła się wyłonić komórka, a następnie by mogły wyewoluować złożone organizmy i mógł pojawić się Homo sapiens. 

 Według Autora to „unikalne dostrojenie” nie jest wyłącznie skutkiem ślepo działających przyczynowych praw fizyko-chemicznych i doboru naturalnego. Niezbędne dla jego wyjaśnienia jest uwzględnienie celowości, tj. przyjęcie hipotezy, że rozwój jest wynikiem realizacji „«pierwotnego planu» wpisanego w porządek rzeczy od zarania Wszechświata”. Dzięki inteligentnemu projektowi kosmos jest unikalnie przystosowany do życia opartego na węglu, jest biocentryczny: „gwiezdna synteza nuklearna […] od samego początku miała służyć powstaniu życia na Ziemi”.  

Argumentacja zawarta w książce – tym bardziej że podobnie jak w innych książkach Dentona jest ona sformułowana w sposób popularnonaukowy – może zainteresować zarówno obrońców inteligentnego projektu/Projektanta, jak i zwolenników poglądu, że to organizmy żywe są dostosowane do własności przyrody, dlatego powstanie komórki i rozwój życia na Ziemi, a także wrażenie (hipotezę) pierwotnego planu da się wyjaśnić znanymi lub nieodkrytymi jeszcze prawami przyrody.
– prof. dr hab. Adam Jonkisz 

W tej przełomowej książce wybitny biochemik Michael Denton wynosi tezę o precyzyjnym dostrojeniu na nowy poziom. Wykazuje, że wiele składników chemicznych oraz ich właściwości zostało dostrojonych do życia. To samo dotyczy kluczowych związków takich jak woda. Ponadto Denton przekonująco argumentuje, że wszystkie przypadki precyzyjnego dostrojenia składają się na pierwotny schemat, który istniał przed pojawieniem się pierwszej żywej komórki. Denton wiedzie prym w gromadzeniu świadectw przemawiających za teleologią w przyrodzie. Niesamowita komórka znacząco rozwija argumentację na rzecz inteligentnych przyczyn w naukach przyrodniczych. Coraz liczniejsze świadectwa, których dostarcza współczesna nauka, wymagają odejścia od dominującego, acz przestarzałego paradygmatu materializmu, ślepego działania praw przyrody i zwykłego ruchu materii. Praca Michaela Dentona okaże się kamieniem milowym w rozwoju tej rewolucji naukowej.
– Dr Günter Bechly, paleontolog, pracownik naukowy w Instytucie Biologii w Stuttgarcie, były kustosz Państwowego Muzeum Historii Naturalnej w Stuttgarcie

Michael Denton ponownie zasiał popłoch w szeregach przeciwników kosmicznej celowości. Co prawda nie podzielam jego nadziei, że pewnego dnia odkryjemy prawa przyrody, które „ocalą” naturalistyczną teorię genezy życia. Dzięki eksperymentom i teorii wiemy, że chemiczne bity, takie jak kodon GTA kodujący walinę, muszą być wolne od ograniczeń przypominających prawa, aby mogło dojść do ekspresji licznych informacji, bez których życie nie mogłoby istnieć. Jednakże nowa książka Dentona pod wieloma względami zasługuje na pochwałę. Wspaniała Niesamowita komórka barwnie przedstawia świadectwa sugerujące, że składniki życia zostały wybrane i precyzyjnie dostrojone przez genialny umysł, co było warunkiem zaistnienia pierwszej komórki. Mamy do czynienia z niepodważalnymi i ostatecznymi ustaleniami wskazującymi na istnienie potężnego geniusza, który zaplanował i precyzyjnie dostosował całą chemię do życia.
– Marcos Eberlin, członek Brazylijskiej Akademii Nauk, założyciel Laboratorium Spektrometrii Mas im. Thomsona, odznaczony Medalem Thomsona, były prezes Międzynarodowej Fundacji Spektrometrii Mas